Ένας από τους πιο άρτιους σκηνοθέτες -και προσωπικά αγαπημένος μου- είναι ο Hiroshi Teshigahara. Ο Ιάπωνας σκηνοθέτης δεν έπαψε ποτέ να με εκπλήσσει. Μπορείς να ερωτευτείς τα συγκλονιστικά κοντινά, τα εξαιρετικά του κάδρα, αλλά και το βάθος που δημιουργεί σε κάθε πλάνο. Μέσα από "οφθαλμαπάτες" (αν μου επιτραπεί ο όρος) μπορεί να σου διηγηθεί όλη την πλοκή. Ναι, όλα του τα πλάνα μιλάνε. Βγάζουν συναίσθημα.
Θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε και ως φιλόσοφο. Όλα του τα έργα, μέσα από δραματικές και σκοτεινές ιστορίες, ωθούν τον θεατή να φλερτάρουν με ερωτήματα της ψυχής του. Θέτει υπαρξιακά ερωτήματα τα οποία μας υποδουλώνουν από τότε που θυμόμαστε τον εαυτό μας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα -από την δουλειά του- είναι η κινηματογραφική ταινία "suna no onna" του 1964. Θα μπορούσε κανείς να την χαρακτηρίσει πειραματική παρά τον κλασσικό αφηγηματικό της χαρακτήρα. Η ταινία έχει ως θέμα την φυλάκιση της ψυχής, την ανάγκη από ανθρώπινη συναναστροφή και έρωτα αλλά και την εμμονική αναζήτηση της ελευθερίας.
"Τι πραγματικά είναι ελευθερία"
"Πότε πραγματικά είσαι ελεύθερος"
(αξίζει να σημειωθεί ότι η ταινία βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Kobo Abe)
Ένας εντομολόγος/καθηγητής αναζητά έντομα -και κυρίως ένα σπάνιο σκαθάρι- σε μια απέραντη αμμώδη έκταση. Επειδή πέρασε η ώρα, οι ντόπιοι τον ενημερώνουν πως επειδή το τελευταίο λεωφορείο έχει φύγει μπορεί να περάσει την νύχτα στο σπίτι μιας γυναίκας. Η γυναίκα ζει σε ένα σπίτι, το οποίο βρίσκεται σε έναν τεράστιο λάκκο, από τον οποίο δεν μπορείς να βγεις. Η γυναίκα μένει μόνη, αφού η κόρη και ο σύζυγός της πέθαναν. Η ίδια δουλεύει σκληρά για να μην καταρρεύσει το σπίτι από την άμμο. Εν τέλη, ο πρωταγωνιστής μένει αιχμάλωτος στο σπίτι της γυναίκας, αφού δεν μπορεί να βγει από τον λάκκο. Οι χωρικοί τον φυλάκισαν μαζί με την γυναίκα στους αμμόλοφους. Σκοπός τους είναι να κάνει ο εντομολόγος συντροφιά στην γυναίκα.
Ο Teshigahara είναι master του ερωτισμού. Μέσα από κάποια εκρηκτικά κοντινά, ερεθίζει τον θεατή. Ξαφνικά ένας κουβάς με νερό μπορεί να φαίνεται δελεαστικός. Ακόμα και αν δεν διψάς, νιώθεις ότι θες να πιείς νερό. Παρόλο που η ιστορία είναι σκληρή, ο σκηνοθέτης την προσεγγίζει με ποιητικό τρόπο. Τόσο ποιητικό που μπορούμε να γευτούμε εις βάθος τους χαρακτήρες.
Αρχικά μας παρουσιάζει έναν εντομολόγο ο οποίος βρίσκεται σε παράνοια. Δεν μπορεί να δεχτεί την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Σκοπός του είναι η ελευθερία. Θέλει να ελευθερωθεί. Ζει με την ελπίδα ότι οι γνωστοί του θα τον αναζητήσουν. Αποφεύγει την παραμικρή επαφή με την νέα του συγκάτοικο.
Από την άλλη πλευρά, η γυναίκα είναι ευτυχισμένη γιατί δεν είναι μόνη. Ζούσε έχοντας ως συντροφιά τον θρήνο και τον πόνο. Μέσα από τα κοντινά της μπορείς να νιώσεις τον ενθουσιασμό, την ευγνωμοσύνη αλλά και το πάθος που τρέφει για τον πρωταγωνιστή.
Όσο περνάν οι μέρες οι δύο πρωταγωνιστές μαθαίνουν να συζούν. Έχουν άγραφους κανόνες, συμβιβάζονται αλλά και επικοινωνούν. Η ερωτική σκηνή -η οποία αποθανατίστηκε και στο εξώφυλλο της ταινίας- θεωρώ ότι είναι η πιο δυνατή αλλά και η πιο αισθησιακή σκηνή του έργου. Βλέπεις έναν άνδρα ο οποίος συμβιβάστηκε με την φυλάκισή του. Αισθάνεσαι την ανάγκη του για επαφή αλλά και την αγανάκτηση της ψυχής του. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο άνδρας ξεσπά στο γυναικείο κορμί. Ενώ η γυναίκα τον δέχεται με όλη την ψυχή.
Σε όλες τις σκηνές που υπάρχει σωματική επαφή βλέπουμε το πάθος της γυναίκας. Η ανάγκη της για έναν σύζυγο είναι εμφανέστατη. Η μοναξιά που την φυλάκιζε τώρα φυλακίζει τον άνδρα.
Εξίσου δυναμισμό βγάζουν οι τελευταίες σκηνές της ταινίας. Ο εντομολόγος παρακαλεί έναν χωρικό να βγαίνει έξω από τον λάκκο και για λίγα λεπτά να βλέπει την θάλασσα. Εν τέλη, ο χωρικός συμφώνησε αλλά ως αντάλλαγμα θα πρέπει ο εντομολόγος να συνουσιαστεί με την γυναίκα μπροστά σε όλους τους χωρικούς. Ο άνδρας είναι τόσο απελπισμένος που άρχισε να παλεύει με την γυναίκα. Η γυναίκα αμύνεται, θεωρώντας όλο αυτό το σκηνικό "ανώμαλο". Οι χωρικοί , βλέποντας αυτήν την εικόνα ξεσπούν σε γέλια. Οι μουσική υπόκρουση, το δυνατό μοντάζ αλλά και τα πλούσια πλάνα δημιουργούν ένα κλειστοφοβικό κλίμα. Ο θεατής αισθάνεται άβολα και αμήχανα. Είναι εμφανέστατο το κοινωνικό μήνυμα του Teshigahara. Πόσο σκληρός και άψυχος γίνεται ο κόσμος γύρω μας. Πως οι άνθρωποι κανιβαλίζονται καθημερινά. Πόσο αξιολύπητο είναι που μας διεγείρει ο πόνος και ο εξευτελισμός του άλλου...
Στο τέλος, βλέπουμε την γυναίκα να πονάει ασύστολα. Είναι έγκυος και έχει εξωμήτρια κύηση. Οι χωρικοί την ανεβάζουν πάνω με σκοπό να επισκεφτεί έναν γιατρό. Καθώς οι χωρικοί ανεβάζουν την γυναίκα πάνω, ξεχνάνε την σκάλα ξεκρέμαστη. Ο άνδρας έχει την ευκαιρία της ζωής του. Το όνειρό του μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Ο ίδιος σκαρφαλώνει και βγαίνει έξω από τον λάκκο. Αλλά νιώθει κενός, άδειος... και το αποτέλεσμα είναι να παραμείνει στο σπίτι της γυναίκας με δική του βούληση. Μέσω ενός αφηγηματικού μονταζ μαθαίνουμε ότι ο εντομολόγος έχει εξαφανιστεί για 7 χρόνια. Είχε την ευκαιρία της ζωή του, αλλά επέλεξε να συνεχίσει να μένει φυλακισμένος στον λάκκο...
Οι τρελή του επιθυμία μετατράπηκε στον μεγαλύτερό του φόβο.
Μήπως αυτός ο μικρόκοσμος τον "προφύλασσε" από την μεγάλη κοινωνία...
Μήπως η ατομικότητα είναι ανύπαρκτη...
Μήπως είμαστε όλοι ένα σακί έγγραφα και η ψυχή μας είναι ανυπολόγιστη?
Εν τέλη τί είναι ελευθερία? Πως είμαστε ευτυχισμένοι....
Όσα έχουμε στο μυαλό καταρρέουν μέσα από μία απόφαση ή έναν συμβιβασμό. Η μοναξιά παύει να είναι γλυκιά και γίνεται εχθρός μας...
Η δική μας ευτυχία πολλές φορές είναι βάρος για κάποιον άλλο... Η "φυλάκιση" του διπλανού μας, μπορεί να μας φέρει πιο κοντά στην ευτυχία... Κανείς δεν μπορεί να γνωρίσει ολοκληρωτικά τον εαυτό του. Όσο ο άνθρωπος μεγαλώνει αποξενώνεται με σκοπό την ένταξή του στην κοινωνία. Υποβιβάζει τον εαυτό του ώστε να επιβιώσει. Δεν ακολουθεί το συναίσθημα... συμβιβάζεται με ανθρώπους, καταστάσεις, και συμπεριφορές για λίγη "ελευθερία"... ή τουλάχιστον έτσι νομίζει.
Οι αληθινοί άνθρωποι ανήκουν στην απομόνωση και οι κόκκοι άμμου στην έρημο.
Όσο περνάνε τα χρόνια, ο κόσμος απομονώνεται. Δεν συναντάς την αγάπη και αποπροσανατολίζεσαι από τον σκοπό σου... αλήθεια έχεις κάποιον σκοπό?
Μέσα και από άλλες δουλείες του Teshigahara παρατηρούνται εξίσου σημαντικοί προβληματισμοί (βλ. The Face of Another, 1966, Pitfall 1962 -δουλειές που θα ήθελα υπερβολικά να αναλύσω στο μέλλον-) . Χάνουμε τον εαυτό μας και μεταλλασσόμαστε σε έναν "κόκκο άμμου". Έχουμε την ανάγκη να ενταχτούμε στην κοινωνία ολοκληρωτικά. Δεν αντέχουμε την διαφορετικότητα και την στήριξη του ίδιου μας του εαυτού. Τίποτε δεν μας ολοκληρώνει. Ψάχνουμε την ευτυχία στην κοπριά... και το αποτέλεσμα είναι φρικτό... Μπλέκουμε το ερωτικό με το πρόστυχο, το αθώο με το γελοίο, την ευγένεια με την διπλωματία και τον αυθορμητισμό με την αγένεια...
Δεν υπάρχει τίποτα πιο θλιβερό από μίζερες κουκίδες... Κουκίδες που φοβούνται τις αλλαγές και τον ίδιο τους τον εαυτό. Κουκίδες που γελοιοποιούν την αξία του έρωτα, της αγάπης, της φιλίας και την ανάγκη για συντροφιά. Γελοιοποιούν την ίδια τους την φύση για λίγα χαχανητά.
ΦΤΑΝΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΨΕΥΤΟΚΟΥΛΤΟΥΡΑ!!!!!!!!!!!!
Ο Teshigahara, μας ανοίγει τα μάτια... είναι καλλιτέχνης-πρότυπο, διότι εκφράζεται άμεσα μέσα από την έβδομη τέχνη. Κλείνει το στόμα, και μιλάνε οι δημιουργίες του.
Μακάρι περισσότεροι άνθρωποι να ακολουθούσαν την φιλοσοφία του Hiroshi Teshigahara...
Ίννα Β.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλιά σας είναι πολύ σημαντικά